Πετρώνιος ο Κριτής, Τίτος

(Titus Petronius Arbiter). Λατίνος συγγραφέας (1ος αι. μ.Χ.) που έζησε στην εποχή του Νέρωνα και υποχρεώθηκε να αυτοκτονήσει το 66 όταν αποκαλύφτηκε η συνωμοσία του Πίσωνα. Τις λιγοστές πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή του, τις αντλούμε από ένα χωρίο του Τάκιτου, στο οποίο ο Π. παρουσιάζεται ως εκλεπτυσμένος καλοζωιστής, σύμβουλος του Νέρωνα σε θέματα κομψότητας και καλού γούστου (γι’ αυτό και επονομάστηκε Κριτής της κομψότητας, arbiter elegantiae), πλούσιος και πολύ καλλιεργημένος. Ζούσε στο περιβάλλον της αυλής και κατέλαβε πολιτικά αξιώματα. Μερικοί υποστηρίζουν ότι ο Π., για τον οποίο μιλάει ο Τάκιτος, είναι άλλο πρόσωπο από το συγγραφέα που γνωρίζουμε εμείς και που θα πρέπει να έζησε, όπως φαίνεται από το έργο του, τον 3o αι. Το έργο του Π., το Σατυρικόν, ένα μυθιστόρημα σε πεζό και στίχους, έφτασε ως εμάς με μεγάλα κενά (φαίνεται ότι το αποτελούσαν 16 τόμοι). Κεντρικές μορφές του έργου είναι ο νεαρός Εγκόλπιος που καταδιώκεται από την οργή του θεού Πριάπου και ο Γίτων, αισθησιακός και πονηρός, οι οποίοι, μαζί με άλλα δευτερεύοντα πρόσωπα, εμπλέκονται συνεχώς σε άσεμνες περιπέτειες. Στο τελευταίο μέρος, συμμετέχει στην πλοκή ο Εύμολπος, ένας γέρος ποιητής, είρων και υποκριτής. Ένα επεισόδιο, που καταλαμβάνει πολύ χώρο και έχει διατηρηθεί ολόκληρο, και αξίζει πραγματικά τη μεγάλη φήμη του, είναι το συμπόσιο του Τριμαλχίονα, ενός νεόπλουτου απελεύθερου, που πλούτισε με παράνομα κυρίως μέσα· στο πολυτελές του συμπόσιο δίνει χτυπητά δείγματα χυδαίας κακογουστιάς και αμορφωσιάς, την οποία προσπαθεί να κρύψει κάνοντας επίδειξη γνώσεων. Μέσα από την παρουσίαση των πρωταγωνιστών και του περιβάλλοντος τους, ο Π. δίνει μια εξαιρετικά αιχμηρή και πλούσια περιγραφή της κοινωνίας της εποχής του, και ιδίως της χυδαιότητας και αισχρότητας που υπάρχει κάτω από τα στολίδια του πλούτου και της ισχύος. Χωρίς να έχει την πρόθεση να διορθώσει τα ήθη, ο Π. περιγράφει με διαύγεια μια διεφθαρμένη εποχή, στην οποία ήδη διαφαίνονται τα σπέρματα της παρακμής. Δεν κάνει εξαιρέσεις ούτε για τη φιλοσοφία (σατιρίζει ιδιαίτερα τις θεωρίες του Σενέκα) ούτε για τη λογοτεχνία (σ’ ένα ποίημα με τίτλο Bellum civile παρωδεί το Λουκανό).